انواع مهارت های اجرایی در کودکان دوزبانه
دستهبندیهای مختلفی از مهارتهای اجرایی در کودک دوزبانه وجود دارند. ولی مدل ما برای دستیابی به هدف خاصی طراحی شده است. در این مدل دستیابی به شیوههایی که والدین میتوانند با کمک گرفتن از آنها، رشد مهارتهای اجرایی را در کودکان دوزبانه ای که در این مهارت ضعف دارند، افزایش دهند، ارایه شده است.
مدل ما بر پایه 2 فرض قرار دارد:
1_ بیشتر افراد قوتها و ضعفهایی در مهارتهای اجرایی نشان میدهند. کودکان دوزبانه و بزرگسالانی که در بعضی مهارتهای خاص قوی هستند، اغلب در مهارتهای دیگر ضعیفاند و این الگوهای قوت و ضعف قابل پیشبینی هستند. هدف ما ارائه مدلی است که افراد از طریق آن بتوانند این الگوها را شناسایی کنند؛ بنابراین میتوان کودکان دوزبانه را تشویق کرد تا بر نقاط قوت خود تکیه کنند و تلاش کنند تا ضعفهایشان را بهبود بخشیده یا به طریق دیگری آنها را جبران کنند.
همچنین معقول است به والدین کمک کنیم نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند. زیرا میتوانند بزرگترین کمک برای کودک دوزبانه خود باشند.
2_ هدف اولیه، شناسایی حوزههای دارای ضعف و توانا کردن افراد در طراحی و اجرای مداخلات برای هدایت آن ضعفهاست. ما میخواهیم به کودکان دوزبانه کمک کنیم تا مهارتهایی را که نیاز دارند، کسب کنند یا محیط را دستکاری کرده تا مشکلات همراه با ضعفها را کاهش داده یا از آنها جلوگیری کنند. هر چه مهارتها مجزاتر باشند، ایجاد تعاریف کاربردی از آنها آسانتر است و در این صورت طراحی مداخلات برای بهبود آنها راحتتر صورت میگیرد.
برای مثال اصطلاح حواسپرت را در نظر بگیرید. این برای عنوان یک کتاب عالی است، چون وقتی شما لغت را میخوانید میبینید که کودک دوزبانه تان را توصیف میکند. اما حواس پرت میتواند به معنی فراموشکار، بینظم و گیج هم باشد.
هر کدام از این مشکلات راه حل متفاوتی را میخواهند. تعریف اختصاصیتر مشکل، احتمال دستیابی به راهبردی برای حل آن را بیشتر میکند.
مدل ما از 11 مهارت تشکیل شده است که این مهارتها میتوانند به دو شیوه مختلف دستهبندی شوند. از لحاظ رشدی (تربیتی که مهارتها در کودک دوزبانه رشد پیدا میکند) و از لحاظ عملکردی (چه کمکی به کودک دوزبانه برای انجام کار میکنند؟).
دانستن ترتیبی که مهارتها در طی نوزادی، کودکی و بعد از آن رشد پیدا میکنند، به شما و معلم کودک دوزبانه تان کمک میکند تا بدانید از کودک در سنین مختلف چه انتظاراتی داشته باشید. در ادامه به تعریف و ارائه مثالهایی برای مهارتهای اجرایی پرداخته شده است:
1_ بازداری پاسخ
ظرفیت فکر کردن قبل از عمل کردن است. وقتی توانایی مقاومت کردن در برابر میل به گفتن یا انجام دادن چیزی وجود دارد، کودک دوزبانه فرصت پیدا میکند موقعیت را از ارزیابی کرده و بفهمد چگونه رفتارش بر آن موقعیت تأثیرگذار است.
مثال: کودک دوزبانه کوچک میتواند برای دوره کوتاهی بدون بههمریختگی منتظر بماند. یک نوجوان میتواند دستور داور مسابقه را بدون بحث بپذیرد.
2_ حافظه فعال
توانایی نگهداری اطلاعات در حافظه حین انجام کارهای پیچیده را نشان میدهد. همچنین در برگیرنده توانایی بیرون کشیدن اطلاعات از یادگیری یا تجربه قبلی برای کاربرد در موقعیت موجود یا آینده است.
مثال: کودک دوزبانه کوچک میتواند دستورات یک یا دو مرحلهای را در ذهن نگه دارد و انجام دهد. نوجوان میتواند انتظارات معلمان مختلف را به یاد بیاورد.
3_ کنترل هیجانی
توانایی مدیریت هیجانات برای رسیدن به اهداف، انجام کارها یا کنترل و هدایت رفتار است.
مثال: کودک دوزبانه کوچک با این مهارت میتواند در مدت زمان کوتاهی از حالت ناامیدی خارج شود. نوجوان میتواند اضطراب آزمون خود را مدیریت کند و باز هم کار را ادامه دهد.
4_ توجه پایدار
توانایی ادامه دادن توجه به موقعیت یا کار علیرغم عوامل پرتکننده حواس و خستگی.
مثال: تکمیل کار ۵ دقیقهای با نظارت گهگاهی مثالی از توجه پایدار است. نوجوان میتواند توجهش به تکالیف را با داشتن زنگ تفریحهای کوتاه بعد از 1 یا 2 ساعت کار حفظ کند.
5_ آغاز کردن کار
توانایی شروع پروژهها بدون اهمالکاری، به شکل مؤثر و در زمان مناسب.
مثال: کودک دوزبانه میتواند کار یا تکلیف را درست بعد از ارائه دستور شروع کند. نوجوان انجام پروژهاش را به دقیقه آخر موکول نمیکند.
6_ برنامهریزی
توانایی ایجاد یک برنامه برای رسیدن به هدف یا انجام کار. همچنین توانایی تصمیمگیری درباره اینکه تمرکز بر چه چیزی مهم است و یا نیست.
مثال: کودک دوزبانه کوچک با معلم میتواند راههایی را برای کم کردن تعارض با همسالان پیشنهاد دهد. نوجوان میتواند برنامهای برای دستیابی به یک شغل بریزد.
7_ سازماندهی
توانایی ایجاد و استفاده از روشهایی برای مراقبت از اطلاعات یا وسایل است.
مثال: کودک میتواند با یک یادآوری، اسباببازیها را سر جایش بگذارد. نوجوان میتواند وسایل ورزشی را مرتب کند و در جای مناسب قرار دهد.
8_ مدیریت زمان
ظرفیت تخمین اینکه چقدر زمان دارد، آن را به چه کارهایی اختصاص میدهد و چگونه کارهایش را در بازههای زمانی تعیینشده انجام میدهد. همچنین شامل حس اهمیت زمانی میشود.
مثال: کودک دوزبانه کوچک میتواند تکلیف کوتاه را در محدودههای زمانی تعیینشده به کمک بزرگسال انجام دهد. نوجوان میتواند برنامهای تهیه کند تا تکالیفش را در محدودههای زمانی مشخصشده انجام دهد.
9_ پایداری به سمت هدف
توانایی داشتن هدف، دنبال کردن آن برای رسیدن به هدف، پرت نشدن حواس یا عقب نیانداختن کار به خاطر کارهای مورد علاقه.
مثال: کودک دوزبانه پایه اول میتواند کاری را تا پایان انجام دهد تا یک زنگ تفریح داشته باشد. نوجوان میتواند در طول زمان برای خریدن چیزی که میخواهد، پول دربیاورد و ذخیره کند.
10-انعطافپذیری
توانایی بازبینی برنامهها در مواجهه با موانع، اطلاعات جدید یا اشتباهات که با توانایی کنار آمدن با شرایط در حال تغییر رابطه دارد.
مثال: کودک دوزبانه میتواند با تغییر در برنامهها منطبق شود. نوجوان میتواند جایگزین را بپذیرد، مثل شغلی متفاوت وقتی شغلی که خودش میخواهد، قابل دستیابی نیست.
11_ فراشناخت
توانایی عقب ایستادن و نگاه کردن از بالا به خود، تا چگونگی حل مسئله ملاحظه شود. به علاوه شامل مهارتهای خودپایشی و خودارزیابی هم میشود. برای مثال از خودتان بپرسید: چطور دارم انجام میدهم یا چطور انجام دادم؟
مثال: کودک دوزبانه کوچک میتواند رفتارش را در مقابل بازخوردی که از یک بزرگسال میگیرد، تغییر دهد. نوجوان هنگامی که میبیند دیگران مهارت بیشتری دارند، میتواند بر عملکردش نظارت کند و آن را مورد انتقاد قرار دهد.